Porozumienie zmieniające w prawie pracy – na czym polega?

Porozumienie zmieniające stanowi obok wypowiedzenia zmieniającego podstawowy sposób modyfikacji stosunku pracy. Pomimo tego, że porozumienie zmieniające nie zostało uregulowane wprost w przepisach Kodeksu pracy, ani w przepisach Kodeksu cywilnego, to instytucja ta znajduje szerokie zastosowanie w praktyce. Powyższe jest spowodowane tym, że porozumienie zmieniające jest prostym, wygodnym, a zarazem bezpiecznym sposobem modyfikacji warunków zatrudnienia.

Pomimo braku wyrażonej wprost ustawowej regulacji porozumienia zmieniającego, jego podstawy należy poszukiwać w art. 353(1) Kodeksu cywilnego, statuującego, tzw. zasadę swobody umów. Zgodnie bowiem ze wskazaną zasadą, strony mają prawo układania stosunku prawnego według własnego uznania, pod pewnymi warunkami. 

Możliwość zastosowania zasady swobody umów do umowy o pracę wiążę się przy tym z zobowiązaniowym charakterem stosunku pracy. Co istotne, postanowienie zmieniające znajdzie zastosowanie do każdego rodzaju umowy o pracę, tj. umowy o pracę zawartej na czas określony, nieokreślony, etc. Porozumieniem tym można modyfikować również wszystkie postanowienia umowne – warunki pracy lub płacy. Porozumienie to może zostać zawarte w każdym czasie trwania stosunku pracy – w również z pracownikami objętymi szczególną ochroną, np. pracownikami w wieku przedemerytalnym czy pracownicami w ciąży.

Jak zostało to już wskazane powyżej, porozumienie zmieniające stanowi czynność prawną dokonywaną pomiędzy pracownikiem, a pracodawcą skutkującą zmianą warunków zatrudnienia. Dla swej skuteczności porozumienie wymaga zatem wyrażenia zgodnej woli obu stron stosunku pracy.

Co za tym idzie do zawarcia porozumienia zmieniającego niezbędne jest wyrażenie zgody przez pracownika. Pracownik ten nie jest przy tym oczywiście zmuszony do wyrażenia takiej zgody. Każdorazowo powinien on jednak przemyśleć konsekwencje decyzji o braku przyjęcia nowych warunków zatrudnienia zaproponowanych przez pracodawcę.

Do zawarcia porozumienia zmieniającego dochodzi najczęściej z inicjatywy pracodawcy – w drodze złożenia pracownikowi stosownej oferty, zawierającej opis nowych warunków zatrudnienia (warunków pracy lub płacy). Nie ma jednak przeszkód, aby z inicjatywą zawarcia porozumienia zmieniającego wystąpił również pracownik.

Co istotne, do tego typu oferty odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu cywilnego, w związku z czym pracownik może taką ofertę przyjąć albo odrzucić. Wola w tym zakresie winna zostać okazana przy tym w sposób wyraźny, przez każde zachowanie ujawniające ją w sposób dostateczny. Może więc zdarzyć się również tak, że pracownik przyjmie ofertę pracodawcy w sposób dorozumiany.

Warto również wskazać, że obowiązujące przepisy prawa nie przewidują, aby zawarcie porozumienia zmieniającego musiało nastąpić w szczególnej formie. Jednakże, w celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości oraz sporów, zaleca się, aby porozumienie zmieniające zostało zawarte w formie pisemnej. W praktyce, porozumienie zmieniające przyjmuje najczęściej formę pisemnego aneksu do umowy o pracę.