Prawa i obowiązki sygnalistów. O czym warto wiedzieć?

Jak wskazują badania, potencjalni sygnaliści często rezygnują ze zgłaszania zastrzeżeń lub podejrzeń z obawy przed działaniami odwetowymi. W 2019 r. Fundacja im. Stefana Batorego przeprowadziła sondaż na temat stosunku Polaków do tematyki wsparcia i ochrony sygnalistów. Z sondażu wynika, że znaczna część badanych antycypuje negatywne reakcje otoczenia na działania sygnalisty. Istnieje wobec tego uzasadniona potrzeba objęcia sankcjami karnymi osób, które podejmują wobec pracowników ujawniających nieprawidłowości w miejscu pracy działania odwetowe.

Ochrona sygnalistów

Wobec powyższego istotne jest, że dyrektywa unijna nakazuje wprowadzenie specjalnych środków ochrony, zabezpieczających sygnalistów przed negatywnymi konsekwencjami zgłoszenia takimi jak degradacja w pracy, wstrzymanie awansu, zawieszenie, czy też zwolnienie. Dyrektywa przewiduje również wprowadzenie środków wsparcia dla sygnalistów (m.in. pomoc prawną i psychologiczną czy też ułatwienia w kontaktach z odpowiednimi organami), środki ochrony osób, których dotyczy zgłoszenie oraz narzuca na państwa członkowskie obowiązek ustanowienia sankcji wobec osób, które m.in. utrudniają dokonywanie zgłoszeń, podejmują działania odwetowe lub naruszają obowiązek zachowania poufności tożsamości osób dokonujących zgłoszenia.

Należy podkreślić, że środki ochrony nie przysługują sygnalistom bezwarunkowo. Aby byli nimi objęci, zobligowani są do spełnienia pewnych warunków. Przede wszystkim, powinni mieć uzasadnione podstawy, by sądzić, że informacje, które zgłaszają są prawdziwe w momencie dokonywania zgłoszenia i że są objęte zakresem stosowania Dyrektywy.

Warunkiem objęcia ochroną jest również dokonanie zgłoszenia zgodnie z procedurą przewidzianą w Dyrektywie. Sygnalista zobowiązany jest do zachowania odpowiedniej kolejności zgłaszania informacji (zgłoszenie wewnętrzne powinno być dokonane przed zgłoszeniem zewnętrznym), a także, w przypadku tzw. ujawnienia publicznego, oznaczającego podanie do wiadomości publicznej informacji na temat naruszeń, sygnalista powinien mieć uzasadnione podstawy, by sądzić, że naruszenie może stanowić bezpośrednie lub oczywiste zagrożenie dla interesu publicznego lub, w przypadku dokonania zgłoszenia zewnętrznego, że grozić mu będą działania odwetowe albo że istnieje niewielkie prawdopodobieństwo skutecznego zaradzenia naruszeniu ze względu na szczególne okoliczności sprawy.

Prawa sygnalistów

Jeśli chodzi o takie podstawowe prawa sygnalistów to warto tutaj sobie wskazać na to, że Sygnaliści:

1. są chronieni przed wszystkimi formami działań odwetowych, takimi jak zwolnienie z pracy, degradacja, zastraszanie czy umieszczenie na czarnej liście;
2. mają dostęp do odpowiednich środków wsparcia, przede wszystkim do obiektywnych informacji i porad oraz do pomocy prawnej zgodnie z przepisami UE dotyczącymi pomocy prawnej w postępowaniach karnych i transgranicznych postępowaniach cywilnych;
3. mają dostęp do odpowiednich środków zaradczych, takich jak tymczasowe środki ochrony prawnej oraz zwolnienie z odpowiedzialności za złamanie klauzul poufności zawartych w ich umowach,
4. prawo do zgłaszania nieprawidłowości – sygnaliści mają prawo zgłaszać wszelkie nieprawidłowości, które zachodzą w miejscu pracy lub organizacji, bez obawy przed represjami czy odwetem ze strony pracodawcy,
5. prawo do poufności i ochrony danych – sygnaliści mają prawo do zachowania poufności swojej tożsamości oraz informacji związanych z zgłaszanymi nieprawidłowościami. Ponadto mają prawo do ochrony swoich danych osobowych zgodnie z przepisami dotyczącymi ochrony danych osobowych.

Obowiązki dotyczące sygnalistów

Natomiast jeśli chodzi o takie podstawowe obowiązki sygnalistów to możemy wskazać np.:

1. Wiarygodność zgłaszanych informacji – sygnaliści mają obowiązek zgłaszania tylko prawdziwych informacji i unikania fałszywych oskarżeń lub pomówień.

2. Dostosowanie do wewnętrznych procedur zgłaszania – jeśli istnieją wewnętrzne procedury zgłaszania nieprawidłowości w miejscu pracy, sygnaliści mają obowiązek dostosowania się do tych procedur w pierwszej kolejności.

3. Wstrzymanie się od ujawniania informacji publicznie – sygnaliści powinni wstrzymać się od publicznego ujawniania informacji dotyczących zgłaszanych nieprawidłowości, dopóki nie zostanie przeprowadzone wewnętrzne dochodzenie.

4. Współpraca z władzami – w przypadku braku reakcji lub niewłaściwej reakcji ze strony pracodawcy, sygnaliści mają obowiązek współpracy z odpowiednimi władzami, takimi jak organy nadzorcze czy organy ścigania.

Dyrektywa unijna dotycząca sygnalistów ustanawia zatem ważne prawa i obowiązki dla osób zgłaszających nieprawidłowości w miejscu pracy. Zapewnia ona sygnalistom ochronę przed represjami, zachowanie poufności ich tożsamości oraz zapewnienie bezpiecznych kanałów zgłaszania. Jednocześnie nakłada na nich obowiązki dotyczące wiarygodności zgłaszanych informacji oraz współpracy z władzami w przypadku konieczności. Dzięki tym przepisom dyrektywa stanowi ważny krok w kierunku budowania kultury organizacyjnej opartej na przejrzystości, uczciwości i odpowiedzialności.

Szkolenie ochrona sygnalistów

Jeśli poszukujesz więcej informacji na ten temat, zapisz się na nasze szkolenia dotyczące sygnalistów pod tym linkiem: https://sgakademia.pl/kursy/ochrona-sygnalistow/