Zmiany w prawie spadkowym – możliwość obniżenia zachowku

Prawo do zachowku to istotny aspekt prawa spadkowego, który reguluje prawa osób mających udział w spadku, a jednocześnie, które nie doszły do dziedziczenia. Zachowek, jako zabezpieczenie dla najbliższych krewnych, pełni kluczową rolę w równoważeniu interesów dziedziczących stron.

Od niedawna, do polskiego porządku prawnego, dodany został przepis umożliwiający odroczenie terminu płatności zachowku, a w wyjątkowych przypadkach nawet obniżenie wysokości zachowku.

ZACHOWEK – ZASADA

Co do zasady, Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się zachowek.

Wysokość zachowku nie zawsze jest taka sama. Jeżeli bowiem uprawniony do zachowku jest:

1. trwale niezdolny do pracy albo
2. jeżeli zstępnym uprawniony jest małoletni 

to wysokość zachowku wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym.

W pozostałych wypadkach, wysokość zachowku to  połowa wartości tego udziału (zachowek).

ZMIANY W PRAWIE ZACHOWKOWYM

W maju 2023 r. ustawodawca zdecydował się jednak na uregulowanie przypadku, z których wynikają następujące możliwości dla obowiązanego do zapłaty zachowku.

Po pierwsze, obowiązany do zapłaty zachowku może żądać odroczenia terminu płatności zachowku. Kolejnym uprawnieniem jest możliwość rozłożenia płatności na raty. Natomiast trzecim i najważniejszym uprawnieniem jest możliwość żądania, aby zachowek został obniżony.

Ustawodawca zastrzegł jednak warunki, w których takie żądanie obowiązanego jest możliwe. Znaczenie mają tutaj sytuacja osobista i majątkowa i to zarówno uprawnionego do zachowku, jak i obowiązanego do jego zapłaty.

TERMIN PŁATNOŚCI ZACHOWKU

Jednocześnie, w przypadku rozłożenia płatności zachowku na raty ustawodawca zdecydował na wprowadzenie maksymalnego terminu. Terminy uiszczania rat roszczenia z tytułu zachowku, zasadniczo nie mogą przekraczać łącznie pięciu lat.

Możliwe jest jednak, aby sąd, na wniosek zobowiązanego, odroczył termin zapłaty rat już wymagalnych lub przedłużył wcześniej wyznaczony termin płatności rat, z tym jednak ograniczeniem, że ten zmieniony termin nie może być dłuższy niż 10 lat

ZMIANA OKOLICZNOŚCI UZASADNIAJĄCYCH OBNIŻENIE ZACHOWKU

Możliwość obniżenia wysokość zachowku została jednak ograniczona, w ten sposób, że ustawodawca uregulował sytuacje, w której to po obniżeniu przez sąd wysokości zachowku, zmianie ulegną okoliczności, które uzasadniały obniżenie wysokości zachowku.

W razie ustania tych okoliczności obowiązany z tytułu zachowku, na wniosek osoby uprawnionej do zachowku, zwraca uprawnionemu do zachowku sumę pieniężną, o którą obniżono zachowek.

Ważne jest jednak, że zwrotu sumy pieniężnej nie można żądać po upływie pięciu lat od dnia obniżenia zachowku.

PODSUMOWANIE

Podsumowując, nowe przepisy ustawy dotyczące zachowku uprawniają obowiązanego do zachowku do żądania odroczenia terminu płatności zachowku, rozłożenia płatności na raty oraz przede wszystkim do żądania obniżenia wysokości zachowku. Należy jednak pamiętać, że musi to być uzasadnione szczególnymi okolicznościami.